افسانه چیبوری

◢ افسانه چیبوری (血振)

چیبوری یکی از حرکات شاخص در بسیاری از سبک‌های ای‌آی‌دو است و معمولاً به معنای ”چکاندن خون“ از تیغه شمشیر پس از یک ضربه یا برش تفسیر می‌شود. این حرکت نمادین در بیشتر کاتاهای سبک‌هایی مانند موسوجیکیدِن اِیشین‌ریو و موسوشیندِن‌ریو دیده می‌شود و به‌ عنوان حرکت پایانی قبل از بازگرداندن شمشیر به غلاف (نوتو) آموزش داده می‌شود. اما این باور عمومی که چیبوری عملی برای پاک‌کردن خون از تیغه است، در سال‌های اخیر به چالش کشیده شده است.

برخی از استادان باتجربه همچون کونو هیاکورِن و ناکایاما هاکودو اذعان کرده‌اند که در واقع، مقدار خون باقی‌مانده بر تیغه پس از ضربه ناچیز است و حرکت چیبوری عملاً برای تمیزکردن تیغه کافی نیست. در عوض، آن‌ها معتقدند که چیبوری باید به‌عنوان حرکتی با ارزش ذهنی و روحی نگریسته شود که در آن زانشین (حالت هوشیاری و آمادگی پس از اجرا) حفظ و تقویت می‌شود. به بیان دیگر، چیبوری بیشتر نماد تمرکز و تطهیر ذهنی است تا پاک‌سازی فیزیکی شمشیر.

در بررسی سبک‌های مختلف ای‌آی مشخص می‌شود که برخی از آن‌ها اصلاً حرکتی به نام چیبوری را انجام نمی‌دهند یا آن را به شکل‌های متفاوتی اجرا می‌کنند. به‌طور مثال، در سبک‌هایی چون تاتسومی‌ریو یا شیندومونِن‌ریو، چیبوری به‌گونه‌ای خاص اجرا می‌شود یا اصلاً اجرا نمی‌شود و در عوض، تمرکز بر زانشین پیش از نوتو است. برخی سبک‌ها مانند کانشین‌ریو از دستمال (کائیشی) برای پاک‌کردن واقعی تیغه استفاده می‌کنند و برخی دیگر تیغه را به لباس یا انگشتان می‌کشند (چینوگویی).

نکته جالب دیگر آن است که در متون قدیمی مربوط به سبک‌های اوموری‌ریو و هاسِگاوا اِیشین‌ریو، واژه «چیبوری» به‌ندرت دیده می‌شود. به‌ویژه در اسناد اِیشین‌ریو، حرکتی که امروز به عنوان چیبوری کوچک (Yoko-chiburi) شناخته می‌شود، در متون به صورت «گشودن به راست» نامیده شده است. استاد ماسائوکا کاتسوتانه با بررسی متون تاریخی به این نتیجه رسید که چیبوری بزرگ (O-chiburi) در اوموری‌ریو ترکیبی از پاک‌سازی، بیان زانشین و آماده‌سازی برای نوتو بوده، در حالی که در اِیشین‌ریو، این حرکت فقط برای تمرکز و آمادگی پیش از غلاف‌کردن شمشیر طراحی شده است.

شواهدی از متون پیشامدرن نشان می‌دهند که در مواردی، تمرین‌کنندگان راهکارهایی عملی برای پاک‌سازی تیغه داشته‌اند که اغلب به صورت چینوگویی بوده است، ولی این حرکات در قالب کاتا رسمی گنجانده نشده‌اند. در نتیجه، چیبوری‌ای که امروزه اجرا می‌شود بیشتر حاصل روند تدریجی آیینی شدن این هنر است و ریشه در کاربرد رزمی و عملی ندارد.

در پایان، می‌توان نتیجه گرفت که چیبوری – در قالب امروزی – حرکتی است بیشتر برای تربیت ذهن، حفظ حالت روحی مبارزه و القای زانشین، نه حرکتی برای پاک‌سازی واقعی تیغه. این حرکت، خواه در قالب بزرگ یا کوچک، بخشی از مراسم پایانی و آماده‌سازی درونی شمشیرزن است. درک این مفهوم به درک عمیق‌تری از فلسفه ای‌آی‌دو منجر می‌شود و اهمیت ذهن‌آگاهی در هنرهای رزمی سنتی ژاپن را نمایان می‌کند.