◢ تنفس در ای‌آی‌دو
تکنیک‌های تنفس (Kokyu-ho 呼吸法)
میان ای‌آی‌دو و تکنیک‌های تنفس، پیوندی عمیق وجود دارد. گفته می‌شود: «در بازدم، بدن حقیقی است؛ در دم، بدن مجازی.»
به‌دست آوردن هر دو حالتِ «حقیقت» و «مجاز» در حرکات، امری بسیار مهم است. تمرین‌کنندگان ای‌آی‌دو باید همزمان با آموزش تکنیک، تمرین کنترل تنفس را نیز دنبال کنند.
تنفس صحیح: تنفس از تاندن
با تنظیم تنفس، می‌توان کل بدن را در حالتی پرتوان و روان به حرکت درآورد؛ از همین رو، کنترل تنفس در ای‌آی‌دو حیاتی است.
کیکای-تاندن (Kikai-Tanden 気海丹田)
زمانی که عضلات پایین شکم منقبض می‌شوند، تاندن پدیدار می‌گردد. تاندن مرکز نیروی بدن است که فقط در بدن زنده وجود دارد و از آنجا که در تشریح دیده نمی‌شود، از دیدگاه پزشکی غربی ناشناخته مانده است. به‌طور کلی، تاندن شامل جلوی بخش تحتانی شکم است؛ و به‌طور خاص، نقطه‌ایست که هنگام انقباض عضلات شکم، قدرت در آن جمع می‌شود. تاندن تقریباً سه سانتی‌متر پایین‌تر از ناف قرار دارد. بالای این نقطه، ناحیه‌ای به نام «کیکای» است که با دم پر می‌شود. هنگام بازدم، انرژی به سمت تاندن هدایت می‌شود. برخی تاندن را مرکز بدن می‌دانند، اما دقیق‌تر آن است که آن را مرکز ثقل بخوانیم؛ چرا که کنترل واقعی حرکات بدن از این نقطه صورت می‌گیرد.
تکنیک تنفس تاندن (Tanden-sokuho 丹田息法)
تنفس، به حالت بدن جان می‌بخشد. وضعیت بدنی درست، تنها زمانی معنا دارد که بر پایه تنفس صحیح بنا شده باشد و تنفس صحیح نیز، حالت صحیح بدن را به‌دنبال دارد. در هنگام خواب، دم و بازدم تنها در ناحیه سینه و بالای شکم اتفاق می‌افتد و بخش پایین شکم مشارکت ندارد. اما زمانی که فرد ایستاده و وزن بدن روی لگن قرار دارد، تنفس می‌تواند با انقباض و انبساط تاندن انجام شود. وقتی تاندن منبسط می‌شود، هوا به‌طور طبیعی به داخل بدن کشیده می‌شود و وقتی منقبض شود، هوا به بیرون رانده می‌شود. تنفسی که تنها در قسمت بالایی بدن صورت گیرد، شبیه تنفس فردی بیمار یا ضعیف است.
چگونه عمیق نفس بکشیم
خنده، نمونه‌ای طبیعی از تنفس عمیق است که از مرکز بدن انجام می‌شود. ریه را همچون ظرفی در نظر بگیرید که در تنفس سطحی، تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد آن پر می‌شود. برای تجربه تنفس عمیق، ابتدا تمام هوای قفسه سینه را بیرون دهید تا عضلات آن شل شوند. سپس بخندید؛ خواهید دید که نقطه‌ای در شکم پر از انرژی می‌شود. این همان تاندن است. مکان دقیق تاندن را نباید از بیرون مشخص کرد، بلکه باید آن را از طریق احساسی که هنگام خندیدن در پایین شکم پدید می‌آید، یافت. خنده نشانه سلامتی است و افزایش خنده، سلامت را ارتقا می‌دهد.
خنده به‌عنوان الگویی برای تنفس
خنده، یک بازدم طبیعی همراه با انقباض شکم است. بعد از آن، شکم منبسط شده و هوا به‌سرعت به پایین‌ترین بخش ریه کشیده می‌شود. این روش تنفس، کارآمدترین شیوه تنفس عمیق است. تنفسی آرام و مداوم مانند خنده – بدون لرزش‌های آن – به نام «تاندن-سوکو» (Tanden-soku) شناخته می‌شود که شیوه تنفس در ذن، بودو و تمرین نشسته (Seiza) است. در حالت ایستاده نیز باید پشت را صاف نگه داشت، شکم را منقبض کرد، بازدم را آرام انجام داد و هنگام شل‌کردن شکم، اجازه داد هوا خودبه‌خود وارد بدن شود – همانند زمانی که دست از فشردن قطره‌چکانی برمی‌دارید.
بازدم حقیقت است، دم ناپایداری
در همه اعمال واقعی، بازدم است که با آن حرکت آغاز می‌شود. بدن در هنگام بازدم در حال اجرای عمل است، در حالی که دم حالتی منفعل و طبیعی دارد. در ای‌آی‌دو و سایر هنرهای بودو، حرکت از دم آغاز شده و با بازدم به اوج می‌رسد. نفس باید تا جای ممکن طولانی بیرون داده شود. فردی با تنفس سطحی، حدود ۱۷ بار در دقیقه نفس می‌کشد. اما با تنفس صحیح تاندن، این عدد به ۷-۸ بار کاهش می‌یابد؛ در مراحل پیشرفته به ۴-۵ و در حالت کمال، حتی به ۱-۲ بار در دقیقه می‌رسد. در تنفس صحیح، نباید هیچ فشاری اعمال شود. بازدم باید نرم، بی‌وقفه و بدون توقف باشد.
تشخیص تنفس صحیح
بدن هنگام بازدم صحیح، بدون تنش است، راه بینی باز می‌شود و حس نیرومندی دلپذیر در پایین شکم ایجاد می‌شود. با قرار دادن کف دست جلوی بینی، تنفس صحیح را می‌توان از دمای گرم و نرم آن تشخیص داد. در گذشته، تمرین‌کنندگان بودو و ذن شمعی جلوی بینی قرار می‌دادند و تمرین می‌کردند تا شعله شمع نلرزد. تنفس صحیح باید آن‌قدر روان باشد که حتی احساس یا صدایش هم حس نشود. اگر صدایی شنیده شود یا تنشی وجود داشته باشد، هنوز تنفس کامل نیست.
دیافراگم: قلب دوم بدن
دیافراگم عضله‌ای است که میان شکم و قفسه سینه قرار دارد و در تنفس عمیق نقش اساسی دارد. برای تقویت آن، باید هنگام بازدم شکم پایین را منقبض و بالای شکم را شل کرد. شکل شکم در این حالت گرد و با قوام می‌شود. در تنفس تاندن، دیافراگم هنگام دم به پایین می‌آید و دنده‌ها بالا می‌روند؛ هنگام بازدم، دنده‌ها پایین آمده و دیافراگم بالا می‌رود و هوا را بیرون می‌راند.
جمع‌بندی:
تنفس تاندن، طبیعی‌ترین، عمیق‌ترین و مؤثرترین شیوه تنفس است که پایه‌ای استوار برای سلامت جسم و روان و اجرای صحیح هنرهای رزمی مانند ای‌آی‌دو فراهم می‌کند.
خلاصه‌ای از نوشته استاد کاواکوبو تاکیجی / دان نهم (هانشی)، موسوجیکیدِن‌اِیشین‌ریو / ماه سوم، سال ۵۳ شووا (۱۹۷۸)
