◢ سه حالت ذهنی جنگجو (زانشین، موشین، فودوشین)
این سه حالت ذهنی، روش‌هایی برگرفته از ذِن سنتی هستند که می‌توانند رازهایی برای درک بهتر خود و جهان پیرامون‌مان باشند. تمرین این حالت‌ها ما را در مسیر روشن‌بینی قرار می‌دهد و کمک می‌کند روح واقعی یک جنگجو را در پیروزی‌ها و شکست‌های زندگی حفظ کنیم.
1) زانشین — ذهن مبارز (初心)
تعریف: آگاهی کامل، هوشیاری — آگاه بودن از محیط اطراف و دشمنان، در حالی‌که آماده واکنش هستید.
زمانی‌که مشغول مبارزه یا درگیر یک تلاش ورزشی هستیم، ذهن ما در حالت «زانشین» قرار دارد. ما بر حریف متمرکزیم، دیدی تونلی داریم اما در عین حال از اطرافمان آگاهیم، بی‌آنکه نگران نتیجه باشیم. در این وضعیت، نتیجه مورد انتظار بر شدت تلاشمان اثر نمی‌گذارد. حتی اگر شکست حتمی باشد، باز هم تا آخرین حد می‌جنگیم. برای یک جنگجو، اگر پیروز شدی، بدون غرور ادامه بده و اگر باختی، با روحی قوی و تمایل به یادگیری پیش برو. بنابراین در این حالت، پیروزی یا شکست واقعی وجود ندارد، فقط آگاهی و یادگیری است. زانشین فقط مختص مبارزه نیست. باید آن را در همه جنبه‌های زندگی به کار بگیریم، در همین‌جاست که زیبایی‌اش نمایان می‌شود.
کاربرد عمیق‌تر زانشین: وقتی آگاهانه زندگی می‌کنیم و با هدف عمل می‌کنیم، قربانی اتفاقات روزمره نمی‌شویم.
به گفته میاموتو موساشی:
”در مبارزه و زندگی روزمره باید مصمم اما آرام بود. حتی اگر روحت آرام است، بدن را شُل نکن، و اگر بدنت رهاست، نگذار روحت سست شود.“
چگونه زانشین را در زندگی روزمره تمرین کنیم؟
- فقط روی کاری که انجام می‌دهی تمرکز کن، از چندکارگی پرهیز کن.
- دنبال نتیجه نباش، نیتت را پاک نگه دار.
- به موفقیت قبلی تکیه نکن، همیشه آماده باش.
- انعطاف‌پذیر باش، اگر زمین خوردی بلند شو.
2) موشین — ذهن بی‌ذهن (無心)
تعریف: ذهنی که درگیر فکر یا احساس خاصی نیست و برای هر چیزی گشوده است.
موشین یعنی «ذهن بدون ذهن». «ذهن باید آزاد باشد». اگر ذهن‌مان شلوغ و درگیر باشد، در کاری که انجام می‌دهیم شکست می‌خوریم. موشین حالتی از ذهن است که به چیزی خاص چسبیده نیست، گرفتار فکرها یا احساسات روزمره‌مان نشده. در نبرد، این وضعیت ضروری است، چون نباید تلاش کنی حدس بزنی حریف چه خواهد کرد؛ فقط باید واکنش نشان دهی. این مفهوم شبیه مفهوم ژاپنی «میزو نو کوکورو» یا «ذهن چون آب» است؛ حالتی که ذهن با خود و اطراف در هماهنگی است.
به گفته بروس لی:
”ذهنت را خالی کن، بی‌شکل و بی‌فرم شو، مثل آب. آب را در فنجان بریزی، فنجان می‌شود. آب می‌تواند جاری شود یا بکوبد.“
موشین زمانی حاصل می‌شود که ذهن‌مان از آشفتگی، خشم، ترس، غم، شادی و به‌خصوص «منیت» رها شده باشد. در تمرین کاتا باید موشین را نیز تمرین کرد.
چگونه موشین را در زندگی روزمره تمرین کنیم؟
- در لحظه حاضر باش: وقتی با عزیزانت هستی، واقعاً با آنها باش، نه فقط جسمت.
- تمرین، تمرین، تمرین: راه موفقیت تمرین است.
- قضاوت نکن: جهان را بی‌پیش‌داوری تجربه کن. این کار شاید رمز ارتباط‌های عمیق انسانی باشد.
3) فودوشین — ذهن استوار و بی‌حرکت (不動心)
تعریف: حالت ذهنی یا فلسفی در هنرهای رزمی ژاپنی که در کارایی فرد مؤثر است.
فودوشین یعنی «ذهن یا قلب بی‌حرکت»؛ در فرهنگ غربی، شجاعت در هنگام بحران. حالتی از ذهن که قابل شکستن نیست. وقتی هدفی داری و هیچ چیز مانع تو نمی‌شود، فودوشین است. البته، این به‌معنای رسیدن به هدف به هر قیمتی نیست، آسیب‌نرساندن به دیگران مهم است. اما نکته اصلی اراده شکست‌ناپذیر برای تمام کردن کاری است که شروع کرده‌ای. ذِن به ما از چهار بیماری ذهنی (شیکای) می‌گوید: خشم، شک، ترس، و شگفتی. این‌ها دشمن فودوشین‌اند. باید مراقبشان بود.
چگونه فودوشین را در زندگی روزمره تمرین کنیم؟
- باور، نه خشم: نشکن بودن از باور به خود می‌آید، نه عصبانیت.
- کوچک شروع کن: هدف‌های بزرگ را با قدم‌های کوچک عملی کن.
- قدرت «نه» گفتن را تمرین کن: خودآگاهت را مقابل ناخودآگاهت قرار بده.
- پای حرفت بایست: اگر گفتی کاری می‌کنی، انجامش بده. این اعتماد به نفس و اعتبارت را می‌سازد.
