◢ وسایل تنظیف کاتانا به شرح زیر است:
1) مِکوگی نوکی (目釘抜き)
این وسیله از برنج (شینچو، 真鍮) یا بامبو ساخته شده و برای خارج کردن «مِکوگی» (میخ کوچک) از دسته‌ی کاتانا (شمشیر ژاپنی) استفاده می‌شود.
2) چوجی‌آبورا (丁子油)
یک روغن مخصوص است که برای جلوگیری از زنگ‌زدگی تیغه‌ی شمشیر استفاده می‌شود. در گذشته از روغن‌های گیاهی استفاده می‌شد، اما امروزه روغن‌های معدنی نیز به کار می‌روند.
3) اوچیکو (打粉)
پودری است که برای پاک کردن روغن چوجی از تیغه‌ی شمشیر استفاده می‌شود. این پودر از ذرات ریز سنگ سائیدگی اوچیکوموری (内曇砥石) ساخته شده و درون پارچه‌ای از کتان یا ابریشم پیچیده شده است. هنگام ضربه زدن به تیغه، پودر سفید آزاد می‌شود.
4) نوگوی‌گامی (拭紙)
کاغذی نرم‌شده و باکیفیت از نوع هوشوگامی (奉書紙) است که برای پاک کردن تیغه‌ی شمشیر استفاده می‌شود. دو نوع دارد: یکی برای پاک کردن روغن (شیتانوگوی / 下拭い) و دیگری برای زدودن پودر اوچیکو (آگِنوگوی / 上拭い). امروزه، پارچه‌هایی مانند نِل (فلانِل) نیز به‌عنوان جایگزین به کار می‌روند.
5) فلانِل (ネル布)
پارچه‌ای نرم و سبک از جنس پشم است که برای آغشته کردن تیغه‌ی شمشیر به روغن چوجی استفاده می‌شود.
6) بنزین (لیگروئین)
برای پاک کردن روغن چوجی در صورتی که مدت طولانی روی تیغه باقی مانده و سفت شده باشد، استفاده می‌شود. آن را روی پارچه نِل یا دستمال می‌ریزند و روغن را از تیغه پاک می‌کنند.
مراحل تمیزکاری:
1) خارج کردن مِکوگی (目釘を抜く)
ابتدا باید مِکوگی (میخ کوچک که دسته را به تیغه متصل می‌کند) را با استفاده از مِکوگی‌نوکی خارج کنید.
2) بیرون کشیدن تیغه از غلاف (鞘を抜く)
برای بیرون کشیدن تیغه، مراحل زیر را دنبال کنید:
1. با دست راست، دسته‌ی شمشیر را از بالا بگیرید به‌گونه‌ای که لبه‌ی تیغه رو به بالا باشد.
2. با دست چپ، غلاف را از پایین محکم نگه دارید و آن را ثابت نگه دارید.
3. به‌آرامی و با دقت، تیغه را با دست راست از غلاف بیرون بکشید.
نکته: دقت کنید که هنگام بیرون کشیدن، لبه‌ی تیغه به داخل غلاف برخورد نکند تا از آسیب دیدن آن جلوگیری شود.
3) جدا کردن دسته (柄を外す)
برای جدا کردن دسته‌ی شمشیر، مراحل زیر را دنبال کنید:
1. با دست چپ، قسمت انتهایی دسته (سوکاگاشیرا / 柄頭) را از سمت پشت تیغه (棟) بگیرید.
2. تیغه را کمی به حالت مایل نگه دارید.
3. با مشت دست راست، به‌آرامی به مچ دست چپ ضربه بزنید.
4. این کار را ۲ تا ۳ بار تکرار کنید تا بخش ناکاگو (茎) شل شود.
5. وقتی تیغه کمی آزاد شد، با دست راست، قسمت “هاباکی” (鎺) را بگیرید و به‌آرامی تیغه را از دسته بیرون بکشید.
نکته: مراقب باشید که تیغه ناگهان جدا نشود تا از آسیب یا افتادن آن جلوگیری شود.
4) جدا کردن هاباکی (鎺を外す)
در این مرحله، باید هاباکی (鎺) را از تیغه جدا کنید:
1. ابتدا سعی کنید هاباکی را با دست به‌آرامی به سمت جلو بلغزانید و جدا کنید.
2. اگر هاباکی محکم گیر کرده است، قسمت پشتی آن (سمت مونه /棟) را با یک پارچه بپوشانید تا از خراشیدگی جلوگیری شود.
3. سپس، با یک چکش چوبی (یا ابزار مشابه) به‌آرامی روی آن ضربه بزنید تا شل شود.
4. پس از شل شدن، آن را با دقت از تیغه جدا کنید.
نکته: مراقب باشید که به تیغه یا هاباکی آسیب نزنید.
5) پاک کردن اولیه (下拭いをする)
1. با دست چپ، قسمت ناکاگو (茎) تیغه را نگه دارید تا کنترل بهتری روی شمشیر داشته باشید.
2. از کاغذ مخصوص پاک کردن (نوگوی‌گامی / 拭紙) استفاده کنید.
3. به‌آرامی تمام سطح تیغه را پاک کنید تا روغن قدیمی و هرگونه آلودگی از بین برود.
نکته: هنگام پاک کردن، از فشار زیاد خودداری کنید تا به سطح تیغه آسیب نرسد.
6) زدن پودر اوچیکو (打粉をかける)
1. از قسمت هاباکیموتو (根元 تیغه، نزدیک هاباکی) شروع کنید.
2. به‌آرامی و یکنواخت، پودر اوچیکو را با ضربه‌های سبک روی تیغه بزنید و آن را به سمت نوک تیغه (کیساکی / 切先) پخش کنید.
3. سپس، تیغه را برگردانید و دوباره از نوک تیغه به سمت هاباکیموتو، همین روند را تکرار کنید.
4. فراموش نکنید که لبه‌ی پشتی تیغه (مونه / 棟) را نیز با پودر بپوشانید.
نکته: ضربه‌ها باید سبک و یکنواخت باشند تا پودر به‌درستی روی سطح تیغه پخش شود.
7) پاک کردن نهایی (上拭いをする)
1. یک کاغذ پاک‌کننده‌ی جدید (نوگوی‌گامی / 拭紙) آماده کنید که با کاغذ مرحله‌ی قبل متفاوت باشد.
2. به‌آرامی تیغه را دوباره پاک کنید تا پودر اوچیکو و هرگونه روغن باقیمانده کاملاً از بین برود.
3. این فرآیند را ۲ تا ۳ بار تکرار کنید تا تیغه کاملاً تمیز و بدون اثر چربی یا کدری شود.
4. در همین حین، بررسی کنید که روی تیغه زنگ‌زدگی، خط و خش، یا هرگونه نقصی وجود نداشته باشد.
نکته: پاک کردن باید با ملایمت انجام شود تا سطح تیغه آسیب نبیند.
8) زدن روغن چوجی (丁子油を塗る)
1. یک تکه پارچه‌ی نِل (ネル布) را به اندازه‌ی تقریبی ۳×۶ سانتی‌متر ببُرید.
2. مقداری روغن چوجی (丁子油) روی پارچه بریزید.
3. با دست راست، تیغه را از قسمت پشتی (مونه / 棟) نگه دارید و مانند مراحل پاک کردن، روغن را به‌آرامی و یکنواخت روی تیغه بمالید.
4. دقت کنید که تمام سطح تیغه را بدون هیچ نقطه‌ی خالی، به‌طور یکنواخت پوشش دهید.
5. پس از اتمام، با همان دست روغنی، مقدار کمی روغن روی قسمت ناکاگو (茎) نیز بزنید تا از زنگ‌زدگی جلوگیری شود.
نکته: روغن باید به مقدار مناسب باشد؛ نه آن‌قدر زیاد که روی تیغه بچکد و نه آن‌قدر کم که سطح آن را به‌درستی نپوشاند.
9) قرار دادن ناکاگو در دسته (茎を柄に入れる)
1. ابتدا هاباکی (鎺) را روی تیغه قرار دهید.
2. با دست راست، تیغه را از قسمت هاباکی بگیرید و آن را به حالت عمودی نگه دارید.
3. با دست چپ، دسته‌ی شمشیر (سوکا / 柄) را بگیرید و به‌آرامی ناکاگو (茎) را داخل آن فرو کنید.
4. وقتی تیغه کاملاً در جای خود قرار گرفت، مِکوگی (目釘 – میخ کوچک) را در محل مخصوصش قرار داده و محکم کنید.
نکته: اطمینان حاصل کنید که تیغه به‌درستی در جای خود قفل شده و لق نمی‌زند.
10) قرار دادن تیغه در غلاف (刀身を鞘に納める)
1. با دست راست، دسته‌ی شمشیر (سوکا / 柄) را بگیرید.
2. با دست چپ، غلاف (سایا / 鞘) را نگه دارید و آن را ثابت نگه دارید.
3. به‌آرامی و با دقت، تیغه را درون غلاف فرو کنید تا از برخورد ناگهانی لبه‌ی تیغه با داخل غلاف جلوگیری شود.
4. وقتی تیغه کاملاً داخل سایا قرار گرفت، فرآیند تمیزکاری و نگهداری به پایان می‌رسد.
نکته: هنگام قرار دادن تیغه، حرکت باید نرم و کنترل‌شده باشد تا از آسیب به شمشیر جلوگیری شود.
منبع: Touken
